Жаңартылатын энергия көздері дегеніміз не және олар әлемде және Қазақстанда қалай дамиды

[HTML]

Жаңартылатын энергия табиғи табиғи процестерден алынады, мысалы: күн радиациясы, жел, толқындардың толқыны және геотермалдық жылу, олар таусылмайтын (табиғи түрде толтырылады). ЖЭК экологиялық таза: жоқ атмосфераға немесе су объектілеріне ластаушы заттар. Қазба отынын өндіруге, өңдеуге және тасымалдауға байланысты экологиялық шығындар жоқ.

Соңғы бес жылда жаңартылатын энергия көздерін пайдалану әлемдік энергетиканы дамытудағы негізгі трендке айналды. International Renewable Energy Agency есебінің мәліметтеріне сәйкес, бүгінде әлемде барлық электр энергиясының үштен бірі ЖЭК арқылы өндіріледі. 2019 жылы пайдалануға берілген барлық энергия көздерінің 72% - ы жаңартылатын болды. Бұл өсудің көп бөлігі Азияға келді – ЖЭК қуатының 54% өсуі. Осы кезеңде АҚШ пен Еуропада қазбалы отынмен жұмыс істейтін электр станциялары ашылғаннан гөрі жабылды.

Қазақстанда 2020 жылдың бірінші жартыжылдығында жалпы қуаты 450,05 МВт 14 ЖЭК нысаны іске қосылды, тартылған инвестиция сомасы 165 млрд.теңгені құрады. Осы кезеңде ЖЭК объектілерінің электр энергиясын өндіруі шамамен 1433,56 млн. кВт құрады.ЖЭК объектілерімен 2020 жылдың 1 жартыжылдығында электр энергиясын өндіруді ұлғайту 2019 жылдың 1 жартыжылдығымен салыстырғанда – 55% құрайды.

Бүгінгі күні елімізде жиынтық қуаты 1500 МВт (ЖЭС - 383,9 МВт; СЭС–883,6 МВт; ГЭС – 224,69 МВт; БиоЭС – 7,82 МВт) 104 ЖЭК объектісі жұмыс істейді. Олардың ішіндегі ең ірілері:

ЖЭС – ЦАТЭК Green Energy-50 МВт (Ақмола облысы);
СЭС - Саран-100 МВт (Қарағанды облысы);
СЭС-ENEVERSE KUNKUAT (Алматы облысы) - 100 МВт;
СЭС-m-KAT GREEN-100 МВт (Жамбыл облысы);
СЭС-KB ENTERPRISES-100 МВт (Ақмола облысы);
СЭС – Байқоңыр Солар – 50 МВт (Қызылорда облысы).

Біздің елордамызға келетін болсақ, мұнда жағдай аз қарқынмен дамуда: ЖЭК айтарлықтай көлемде өндірілмейді, алайда"Astana Solar" фотоэлектрлік модульдер шығаратын зауыт жұмыс істейді, оның мақсаты кремнийді өндіру мен өңдеуден бастап күн панельдерін құрастыруға дейінгі фотоэлектрлік модульдер өндірісінің толығымен тігінен интеграцияланған циклын, сондай-ақ ЖЭК басқа да өндірістік емес объектілерін құру болып табылады.

Тұтастай алғанда, Қазақстанда жасыл экономикаға көшу тұжырымдамасы іске асырылуда, онда елдің энергия теңгеріміндегі баламалы және жаңартылатын энергия түрлерінің үлесін 2020 жылы 3% - ға дейін, 2030 жылы 10% - ға дейін және 2050 жылы 50% - ға дейін жеткізу сияқты стратегиялық мақсаттар айқындалған, бұл өте жаман емес.

Алайда, ЖЭК жобаларының санының ұлғаюына қарамастан, осы сектордың проблемалық мәселелерінің бірі жасыл энергия өндірісінің салыстырмалы түрде жоғары өзіндік құны болып табылады. Дегенмен, технологияның құнын арзандату үрдісі бар екенін атап өткен жөн. Мысалы, күн панельдері 2009 жылдың аяғынан бастап 90% - ға арзандады, ал жел турбинасы 2010 жылдан бастап 55-60% - ға төмендеді.

Елдегі ЖЭК жобаларын толық ауқымда іске асырудағы тағы бір кедергі-осы жобаларды іске асыруға қарыз қаражатының салыстырмалы түрде жоғары пайызы. Дамыған елдерде"жасыл" жобаларды қаржыландыру ұзақ мерзімді түрде 1-3% - бен жүзеге асырылады, ал Қазақстанда қарыздар бойынша мөлшерлеме 10% - дан асады. Кейбір жағдайларда ЖЭК объектілерінің өтелімділігі 10-15 жылға жететінін ескере отырып. Мұндай пайыздар бойынша жалпы шығындар өте жоғары.

Жасыл энергетиканы дамытудағы тағы бір маңызды мәселе-бұл көздердің тұрақсыздығы. СЭС және ЖЭС сияқты объектілер ауа райы жағдайларына байланысты. Бұл электр энергиясын өндіруді болжаудағы қателіктерге әкеледі және электр энергиясы нарығында сұраныс пен ұсыныс арасында теңгерімсіздік тудырады. Теңгерімсіздік проблемасын шешу үшін электр энергиясын өндірудің қосымша резервтік қуаттары қажет, бұл ЖЭК-ті дамытудағы стратегиялық мақсаттарға қол жеткізудің маңызды факторы болып табылады.

Алайда, осы секторда жоғарыда көрсетілген және басқа да бар проблемаларға қарамастан, жаңартылатын энергияны дамытуға бағытталған айтарлықтай шаралар қабылдануда.

Біз, өз кезегінде, осы саланы дамытуға мүдделіміз, ұсыныстар мен ЖЭК жобаларын дамыту мен іске асыруға бағытталған бірлескен іс-қимылдар үшін ашықпыз.

Бүгінде ЖЭК-ті дамытуды мемлекеттік қолдау жүйесі заңнамалық деңгейде бекітілген. Мемлекет экономиканы дамыту және қазіргі заманғы технологияларды қолдана отырып, жаңа өндірістерді құруға, жұмыс істеп тұрғандарын кеңейтуге және жаңартуға инвестицияларды ынталандыру үшін қолайлы инвестициялық ахуал жасайды.

Жаңартылатын энергетика секторына жеке инвестицияларды тарту үшін Қазақстанда ЖЭК қолдау туралы заңда инвесторларды қолдаудың мынадай шаралары көзделген:

инвесторларға ЖЭК қолдау жөніндегі қаржы-есеп айырысу орталығымен (РФО) сатып алу шартын жасасу кезінде 15 жыл ішінде аукциондық бағалар бойынша ЖЭК энергиясының барлық көлемін сатып алуға кепілдік беріледі;
аукциондық бағалар электр энергиясын өндірудің екінші жылынан бастап жыл сайын индекстеуге жатады: ұлттық валютаның айырбасталатын валюталарға қатысты бағамының өзгеруіне 70% және тұтыну бағаларының индексіне 30%;
ЖЭК өндірушілері ЖЭК - тен электр энергиясын беру қызметтеріне ақы төлеуден босатылады;
ЖЭК өндірушілерге электр энергиясын беру кезінде басым диспетчеризация беріледі.

ЖЭК секторы үшін инвестициялық преференциялар туралы толық ақпарат Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің және"жаңартылатын энергия көздерін қолдау жөніндегі есеп айырысу-қаржы орталығы"ЖШС сайттарынан табуға болатын Қазақстандағы жаңартылатын энергия көздері жобаларын іске асыру жөніндегі инвесторлар үшін нұсқаулықта көрсетілген.

Көздері: