Пандемиядан бұрын елдегі және астанадағы ШОБ секторына шолу

Бүгінде шағын және орта бизнес мемлекеттің экономикалық дамуына тікелей әсер етеді,оның дамуына халықты жұмыспен қамту мәселелерін шешу, жаңа жұмыс орындарын құру, ішкі нарықты отандық тауарлармен толықтыру және бәсекелестік ортаны қалыптастыру байланысты.

Даму деңгейі жоғары елдерде ЖІӨ-дегі ШОК үлесі халықтың жалпы жұмыспен қамтылуына қарай шамамен жартысын құрайды. Олар экономиканың барлық секторын іс жүзінде толтырады. Италия-68%, Финляндия-60%, АҚШ – 56%, Түркия – 56%, Жапония – 56%, Қытай – 55%, Ресей – 20%.

Алайда пандемия өз түзетулерін енгізді және барлық елдерде осы сектордың дамуына теріс әсер ете отырып, ШОБ айналып өтпеді. KPMG талдауына сәйкес коронавирустың пандемиясы Қазақстан экономикасының барлық негізгі секторларында, соның ішінде азық-түлік және өнімсіз бөлшек сауда, жылжымайтын мүлік, HoReCa сегментінде шикізат, қызметтер мен тауарларды жеткізу тізбегіне әсер етті. Сонымен, сұралған компаниялардың 66% азық-түлік емес бөлшек сауда секторында кеңейту бойынша жоспарларды тоқтатты, қалғандары төмендетілген бюджет пен үнемдеу форматы шеңберінде жобаларды іске асыратын болады.

Шағын бизнестің жағдайы туралы есепке сәйкес АҚШ-та шағын кәсіпорындардың 31% - ы және жеке кәсіпорындардың 52% - ы дағдарыс нәтижесінде өз қызметін тоқтатты.

Алайда, белсенді дамып келе жатқандары да бар. Forbes кіші алыптарының бесінші жыл сайынғы тізімі шағын бизнес саласындағы 25 компанияны анықтады. Олардың арасында келесілер:

1. "Kiolbassa Smoked Meats'" компаниясы, "Ысталған ет өндірісі" жобасы, 2019 жылғы табыс 91 млн. АҚШ. долл. Kiolbassa Smoked Meats түсімі соңғы 11 жылда 460% - ға өсті.

2. "Camp Gladiator" компаниясы, "Ұлттық фитнес-лагерь" жобасы, 2019 жылы 60 млн. долл.

"Camp Gladiator" компаниясы 39 долларға 6 апталық виртуалды тренинг шығарды (жеке мүшелігі әдетте айына 59-дан 79 долларға дейін). Сабаққа қатысу Zoom бағдарламасында аптасына ашық ауада 4 000-нан 10 000-ға дейін өсті. Компания 80 000 адамды құрайтын өзінің клиенттік базасының 97% - ын сақтап қалды және қосымша 20 000 клиент пен 700 000 АҚШ долларына ие болды. Компания ұзақ уақыт бойы өзінің виртуалды ұсыныстарын қолдауды жоспарлап отыр және көпшілігі жақында басқа фитнес компаниялардан жұмыстан босатылған жаңа жаттықтырушыларды жалдайды.

3. "Armor Protective Packaging" компаниясы, коррозияға қарсы өнімдер өндірісі, 2019 жылғы кіріс 20 млн. АҚШ. долл.

Компания клиенттерге өзінің бу-су коррозиясының алдын алатын, металлды аса жұқа иондар қабатынмен қаптайтын тот басуға қарсы өнімдер жиынтығы мен патенттелген нанотехнологиялар арқылы тот басуға қарсы күресте көмектеседі.

4. "La Monarca Bakery & Café" мексикалық наубайханалар желісі, 2019 жылы кіріс 15 млн. АҚШ. долл.

5. "Cohen Architectural Woodworking" компаниясы, Ағаш өңдеу жобасы, компанияның 2019 жылғы табысы 12,5 млн. АҚШ.

6. "Consuela" компаниясы, сөмкелер мен аксессуарларды өндіру жобасы, 2019 жылы кіріс 12 млн. АҚШ.

"Consuela" компаниясы Остиндегі, Техас штатындағы екі дүкеннен, сондай-ақ Интернет және бүкіл ел бойынша 800 бөлшек сауда дүкендерінен өз тауарларын сатады.

Сонымен қатар, Қазақстанда электронды төлемдер саны, 75% - дан астам деңгейге өсті. Онлайн-жеткізу бойынша компаниялардың қызметтеріне сұраныс артты. Байланыс саласы 2020 жылдың бірінші тоқсанында өткен жылдың сол кезеңімен салыстырғанда 17,7% - ға өсті. Бұл өсім көптеген клиенттердің қашықтан жұмыс режиміне және онлайн өзара әрекеттесуге көшу қажеттілігімен байланысты болуы мүмкін.

Astana Invest-пен пандемия жағдайына дейінгі елдегі және астанадағы ШОБ секторына қысқаша шолу дайындалды.

Қысқаша айтқанда:

2019 жылы Нұр-сұлтан қ. қаланың ЖӨӨ - дегі ШОК үлесі бойынша елдегі көшбасшы - 57,9%.

Нұр-сұлтан қ. ШОК субъектілерімен барлығы 5,9 трлн. теңгеге өнім шығарылып, Алматыдан кейінгі (8 трлн. теңге) екінші орынға ие болды.

ШОК жұмыспен қамтылғандар саны 379 799 адамды құрайды.

Жалпы Қазақстан бойынша өнім шығару көлемі 31 трлн. теңгені құрады.

Нұрсұлтан қ. жұмыс істеп тұрған шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің саны бойынша Қазақстан өңірлері арасында 3-орын алады (2 сур.), ал өткен жылмен салыстырғанда ШОБ өсу серпіні бойынша тек Шымкент қаласынан қалыс қалады (Нұр-сұлтан қ. – 107,8%, Шымкент қ. – 107,9%). Соңғы 5 жылда қаладағы ШОК саны 36% - ға өсті.

Қала кәсіпкерлерінің ең көп саны көтерме және бөлшек сауда және құрылыс саласында жұмыс істейді.

Шағын кәсіпорындар қаланың басты инвесторлары болып табылады, олардың инвестициялары 2019 жылы инвестициялардың жалпы көлемінің 81% – ын құрады (ірі бизнес – 11,5%, орта бизнес-7,5%).

Дереккөздер:

1. KPMG "Қазақстан экономикасының негізгі секторларына COVID-19 әсері" зерттеу, мамыр 2020 ж.;

2. ҚР ҰЭМ Статистика комитеті;

3. Онлайн басылым Forbes.com, Forbes Kazakhstan.